TOPSIS-SORT ve CODAS-SORT Tekniklerinin Gruplandırma Amaçlı Kullanımı OECD Üyesi Ülkelerin Lojistik Performanslarının Değerlendirilmesi - Ali Özdemir

ÖNSÖZ

Çok kriterli karar verme teknikleri seçim, sıralama, gruplandırma ve tanımlama amaçları ile kullanılabilir. Çok kriterli karar verme tekniklerinin literatürde daha çok seçim ve sıralama problemlerinin çözümünde kullanıldığı gruplama amacıyla ise çok az uygulandığı görülmektedir. Bu anlamda bu kitabın hazırlanmasındaki temel amaçlardan ilki çok kriterli karar verme tekniklerinin gruplandırma amaçlı kullanımını uygulama ile örnekleyerek, bu amaçla kullanılabilirliğinin yaygınlaşmasına katkı sağlamaktır. Çalışmadaki temel amaçlardan ikincisi ise ülkeler düzeyinde lojistik performans değerlemesi konusuna dikkat çekerek, Türkiye’nin de üyesi olduğu Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) üyesi olan ülkeleri lojistik performans açısından değerlendirmektir.

Günümüzde lojistiğin mikro düzeyde işletme bazında makro düzeyde ise ülke bazında önemi tartışılmazdır. Ülkelerin lojistik performansları işletmelerin rekabet edebilirlik gücüne doğrudan katkı sağlamaktadır. Lojistik performansın ilgili ülkelerde iş yapan veya iş yapmayı planlayan işletmeler tarafından diğer pek çok uluslararası gösterge ile birlikte değerlendirildiği açıktır. Öte yandan, ülkelerin lojistik alanında karşılaştırılmaları, özellikle ülkelerin lojistik politikalarına yön veren bürokratların lojistik politikalarını belirlemede ülkelerinin yer aldığı düzeyi, rekabet açısından ise rakip ülkelerin düzeyini ve benzer performans gösteren ülkeleri görebilmeleri açısından önemlidir. Bu pencereden bakıldığında lojistik performans açısından benzerlik gösteren ülkelerin gruplandırılması önemli bir konu haline gelmektedir. Ülkeleri lojistik performanslarına göre gruplandırmak amacıyla çok değişkenli istatistikten ve çok kriterli karar verme tekniklerinden yararlanılabilir. Bu çalışmada çok kriterli karar verme tekniklerinden, uzaklık temelli TOPSIS-Sort ve CODAS-Sort teknikleri gruplandırma amaçlı kullanılmıştır. Çalışmada çok kriterli karar verme tekniklerinin kullanılması aynı zamanda kriter ağırlıklarının eşit ve farklı olması durumunda sonuçların nasıl değişeceğinin ortaya çıkarılmasına olanak sağlamıştır. Farklı ağırlıklandırma yaklaşımlarının kullanımı ile elde edilen sonuçlar da tartışılmıştır. Uygulama Türkiye’nin de üyesi olduğu OECD ülkeleri için gerçekleştirilmiş ve veri seti olarak Dünya Bankasının yayınladığı Lojistik Performans Endeks değerleri kullanılmıştır. Bu anlamda yapılan analizler ile Türkiye için de mevcut durumu ortaya koymak mümkün olmuştur.

Kitabın ilk bölümünde çok kriterli karar vermeye ilişkin temel kavramlar, çok kriterli karar verme tekniklerinin sınıflandırılması, kriter ağırlıklandırma yöntemleri ve toplulaştırma yaklaşımları konusunda bilgi verilmiştir.

İkinci bölümde çok kriterli karar verme tekniklerinin sınıflandırma amaçlı kullanımı ele alınmış ve bu amaçla kullanılan teknikler arasında yer alan TOPSIS-Sort ve CODAS-Sort teknikleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Üçüncü ve son bölüm ise TOPSIS-Sort ve CODAS-Sort tekniklerinin gruplandırma amaçlı kullanımının, OECD üyesi ülkelerin lojistik performanslarının değerlemesi örneği üzerinden yapılan uygulamayı içermektedir. Tekniğin uygulama adımları için Excel programından yararlanılmış ve yapılan uygulamaya ilişkin Excel çalışma sayfası görüntüleri ve kullanılan formül/fonksiyonlar da açık biçimde belirtilmiştir.

Bu çalışma, akademik birikimimin ürünlerinden biridir. Akademik yaşantımda her türlü desteğini yanımda gördüğüm, uzun yıllar birlikte çalışma fırsatı bulduğum ve asistanlığını yaptığım, yüksek lisans ve doktora tez danışmanım değerli hocam Sayın Dr.Mahmut ATLAS’a, gelişmemde büyük emeği bulunan değerli hocam Sayın Prof. Dr. Emel ŞIKLAR’a, çalışmanın ortaya çıkması sürecinde verdiği destekler için değerli hocam Prof.Dr.Fikret ER’e, çalışma hayatım boyunca desteğini ve zamanını esirgemeyen kıymetli dostum Dr. Şenay LEZKİ’ye, sayısal yöntemler anabilim dalındaki hocalarıma ve arkadaşlarıma da ayrıca teşekkürlerimi sunmak isterim. Bugünlere gelmemde en büyük paylardan biri de kuşkusuz ailemindir. Hayatım boyunca bana verdikleri tüm emekler için, stresli dönemlerimde hoşgörülü, sabırlı ve anlayışlı yaklaşımlarıyla sağladıkları destekleri için şükranlarımı sunarım. İnci, Ömer ve Zühal iyi ki varsınız! Sizlerden çaldığım zamanlar için size özür borçluyum. Bu kitapta tüm dikkatime rağmen gözümden kaçmış her türlü hata bana aittir. Okuyuculara faydalı olmasını dilerim.

Doç.Dr.Ali ÖZDEMİR

Eskişehir, 2022