Kürsümüzün asistanlarından Ayşe Ledün AKDENİZ'e yüksek lisans tezi olarak meslek hastalığı kavramı başlığını uygun gördük. Esasen bunu bunun birkaç nedeni vardı. Öncelikle, Anabilim Dalımız'da çalışan tüm arkadaşlarımı¬zın akademik hayatlarının bir döneminde mutlaka sosyal güvenlik hukuku ile il¬gili bir çalışma yapmasında büyük yarar görüyoruz. İkincisi, sosyal sigortaların diğer konularındaki kavramlar üzerinde o veya bu şekilde bir uzlaşma ve birlik bulunmakla birlikte, meslek hastalığı kavramı konusunda önemli belirsizlikler bulunduğu tespit edilebilmektedir. Bu kavramın bir tez konusu yapılması önem¬li görülmüştür. Nihayet yüksek lisans tezi olarak sıkça incelenmiş olan geniş bir konu vermek yerine, bir kavramın derinlemesine incelenmesi daha uygun bulunmuş ve böylelikle meslek hastalığı kavramı ortaya çıkmıştır.
Öte yandan, ülkemizde iş kazalarına ilişkin belli başlı istatistikler bulun¬duğu halde meslek hastalığı konusunda gerçeğe yakın hiçbir istatistik bulun¬mamaktadır. İlgili kurumlar dâhi ülkemizde yılda ne kadar meslek hastalığı ol¬duğunu bilmekten uzaktır. Bu durum bilimsel çalışmalarda da bir bütün olarak meslek hastalığı kavramının hak ettiği önemi bulmadığını göstermektedir.
Asistanımız, kendisi için uygun gördüğümüz bu konuyu Alman Hukuku'ndan da geniş ölçüde yararlanarak, tüm tartışmaları ortaya koyarak ve sorunların büyük çoğunluğunda kişisel görüş beyan ederek incelemiştir. Jüri üyeleri de tezi oybirliği ile başarılı bulmuştur. Bu tez Ledün'ün ilk bilimsel ça¬lışmasıdır. Eminim ki bundan sonra da iş ve sosyal güvenlik hukukunun diğer konularında akademik çalışmalarını sürdürecek ve diğer tüm asistanlarımız gibi kendisi ile gurur duymamızı sağlayacaktır. Kürsümüzün asistanı olarak çalış¬kanlığı, dürüstlüğü, zarafeti ve hanımefendiliği nedeniyle kendisini kutluyor, hem Kürsümüz ve Fakültemiz hem de çevresi bakımından iyi insan olmasını diliyorum.
Prof. Dr. ÖMER EKMEKÇİ
 ÖNSÖZ
Elinizdeki eserin temelini, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı kapsamında Prof. Dr. Ömer EKMEKÇİ (Danışman), Prof. Dr. Fevzi Şahlanan, Prof. Dr. Aydın GÜLAN, Prof. Dr. Gülsevil ALPAGUT ve Yard. Doç. Dr. Ender GÜLVER'den oluşan jüri önünde 24.07.2012 tarihinde savunularak oybirliği ile başarılı bulunan "Sosyal Güvenlik Hukukunda Meslek Hastalığı Kavramı" konulu yüksek lisans tezim oluşturmaktadır.
Meslek hastalığı riskinin, iş kazasından farklı olarak genellikle uzun bir süreçte ortaya çıkması genellikle iki durum bakımından güçlük arz etmektedir. Bunlardan ilki, hastalığın oluşumuna kadar geçen zamanın hastalığın tespiti ba¬kımından kendine özgü sorunları beraberinde getirmesidir. İkincisi ise, zarardan doğan sorumluluğun tesisi ve tazmini bakımından karşılaşılan zorluklardır. Ça¬lışmamızda meslek hastalığından doğan zarardan sorumluluk konusu kapsam dışında bırakılmış ve meslek hastalığı kavramının incelenmesi amaçlanmıştır. Meslek hastalığı kavramı; riskin gerçekleşmesinde nedensellik bağının kurul¬masına ilişkin güçlükler, kavramın tıp bilimiyle yakın ilişkisi ve kavramın iş sağlığı ve yönü de gözetilerek incelenmeye çalışılmıştır. Sosyal güvenlik huku¬ku sistemimizde meslek hastalığı riski, hemen her zaman iş kazası ile birlikte değerlendirilmekte ise de, onun kendine özgü özellikleri esasında bu duruma pek de uygun görünmemektedir. Esasen mesleğe bağlı ortaya çıkan rahatsızlık¬ların çeşitliliği, yeni çalışma modellerinin ortaya çıkması ve tıp bilimindeki gün¬cel gelişmeler de "meslek hastalığı" kavramının daha farklı değerlendirilmesini ve sıklıkla yeniden yorumlanmasını gerektirmektedir. Bu amaçla, çalışmamızda meslek hastalığı kavramı üzerine yoğunlaşılması hedeflenmiştir.
Bir parçası olabilmekten mutluluk duyduğum İstanbul Üniversitesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı'nın öğretim üyelerinden Sayın Hocam Prof. Dr. Ömer EKMEKÇİ, beni sosyal güvenlik hukuku alanında çalışmak üze¬re yönlendirmiş, tez konumu önermiş, danışmanlığımı üstlenmiş ve bir konuyu ilk kez derinlemesine inceleme çabalarımda bana eleştirileriyle yol göstermiştir.
 
Lisans dönemi öğrenciliğimden beri üzerimde çok büyük emeği bulunan Sayın Hocam Prof. Dr. Ömer EKMEKÇİ'ye bu vesileyle teşekkürlerimi ne şekilde ifade etmek istesem az olacaktır.
Yüksek lisans tezimi hazırlamaya çalıştığım dönemde Anabilim Dalı Baş¬kanlığımızı yürütmüş olan ve yakın bir zaman önce kürsümüzden emekli olan Sayın Hocam Prof. Dr. Fevzi ŞAHLANAN, bizlere tecrübeleriyle yol göstermiş ve kürsümüzün huzurlu çalışma ortamını korumuştur. Sayın Hocama teşekkür¬lerimi sunmak isterim.
Lisans döneminden beri öğrencisi olduğum için kendimi hep şanslı say¬dığım Sayın Hocam Prof. Dr. Aydın GÜLAN, tez jürisinde bulunmayı kabul ederek beni onurlandırmış ve Danıştay'ın meslek hastalıklarına yaklaşımını öğ¬renme çabalarımda da - her zaman olduğu gibi- bana yol göstermiştir. Sayın Hocam Prof. Dr. Aydın GÜLAN'a teşekkürlerimi sunmak isterim.
Sayın Hocam Prof. Dr. Gülsevil ALPAGUT asistanı olduğum günden beri her türlü heyecanımı anlayışla karşılamış ve bana her zaman yardımcı olmuştur. Yanında yetişebilmekten onur duyduğum, örnek almaya çalıştığım Sayın Hocam Prof. Dr. Gülsevil ALPAGUT'a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Yüksek lisans tez konusu olarak iş kazası kavramı üzerine çalışmış olan Sayın Hocam Yard. Doç. Dr. Ender GÜLVER, kendi tezini hazırlarken edindiği tecrübelerini çalışmam sırasında benimle paylaşmış ve kıymetli görüş ve eleşti¬rilerini benden hiçbir zaman esirgememiştir. Sayın Hocam Yard. Doç. Dr. Ender GÜLVER'e yardımları için çok teşekkür ederim.
Araştırmalarımın bir kısmını İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı öğretim üyelerinin izinleri ve İs¬tanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin desteği ile Köln Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin Almanya ve Avrupa İş ve Sosyal Hukuku Enstitüsü'nde gerçekleş¬tirme imkânı bulabildim. Bu vesileyle bana bu fırsatı sunan Sayın Hocalarıma, Enstitüsü'nde bana rahatça çalışabilme olanağı tanıyan Sayın Prof. Dr. Dr. h. c. Ulrich PREIS'a, Almanya'da geçirdiğim süre boyunca her türlü sorumu içten¬likle yanıtlayan meslektaşlarım Dr. Daniel ULBER ile Dr. Felipe TEMMING'e ve maddi desteği için İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanlığı'na ayrı ayrı teşekkürlerimi sunarım.
Son olarak tez yazmaya çalıştığım dönemde üzerimdeki iş yükünü hafif¬leten, anlayışlı ve yardımsever sevgili kürsü arkadaşlarım ile başta Sayın Nur BAYLAV ve dizgiyi gerçekleştiren Sayın Veysel COŞKUN olmak üzere tüm Beta Basım çalışanlarına teşekkürlerimi sunmak isterim.
Eser, annem Fatma AKDENİZ ile babam Hasan Eşref AKDENİZ'e ithaf olunmuştur. Anneme ve babama üzerimdeki emekleri için şükranlarımı sunuyor ve bu eseri -asla emeklerinin karşılığı olamayacak- çok küçük bir armağan ola¬rak kabul etmelerini diliyorum.
Beyazıt, Şubat 2015 Ayşe Ledün AKDENİZ
 

İÇİNDEKİLER


SUNUŞ    V
ÖNSÖZ    VII
KISALTMALAR    XV
GİRİŞ    1
BİRİNCİ BÖLÜM
MESLEK HASTALIĞI RİSKİNİN SOSYAL SİGORTALAR SİSTEMİ İÇİNDEKİ YERİ
1.    Genel Olarak Sosyal Riskler ve Sosyal Sigortalar    5
2.    Sosyal Sigortalar Sisteminde Meslek Hastalığının
Bağımsız Bir Sosyal Risk Olarak Tanınması     6
2.1.    Sanayileşme Döneminden Önce    6
2.2.    Sanayileşme Dönemi ve Meslek Hastalığı Riskine Karşı
Oluşturulan İlk Hukuki Düzenlemeler    7
3.    Hukukumuzda Meslek Hastalığı Riski    9
3.1.    Mesleki Risklere Yönelik İlk Düzenlemeler     9
3.2.    Sosyal Sigorta Kanunlarında Meslek Hastalığı     11

3.2.1.    4772 Sayılı Kanun'da Meslek Hastalığı     11
3.2.2.    506 Sayılı Kanun'da Meslek Hastalığı     13
3.2.3.    1479 Sayılı Kanun'da Meslek Hastalığı     16
3.2.4.    2925 Sayılı Kanun'da Meslek Hastalığı     17
3.2.5.    2926 Sayılı Kanun'da Meslek Hastalığı    18
4.    Meslek Hastalığı Hastanelerinin Kuruluşu    18
5.    Meslek Hastalığına İlişkin Düzenlemelerin Benzer Hukuki
Düzenlemelerle Karşılaştırılması    19
 
5.1.    Meslek Hastalığı Riskinin Benzer Sosyal Risklerle
Karşılaştırılması    19
5.1.1.    İş Kazası Riski - Meslek Hastalığı Riski    19
5.1.2.    Hastalık Riski - Meslek Hastalığı Riski    25
5.2.    Meslek Hastalığı Kavramının Benzer Kurum ve Konular
ile Karşılaştırılması    26
5.2.1.    Yıpranma Olgusu - Meslek Hastalığı Kavramı    26
5.2.2.    Fiilî Hizmet Süresi Zammını Sağlayan Faaliyetler ve
Meslek Hastalığı    28
5.2.3.    Mesleğe Bağlı Hastalıklar - Meslek Hastalığı İlişkisi    29
5.2.4.    Ruhsal Rahatsızlıklar - Meslek Hastalığı İlişkisi    29