GİRİŞ
Kentsel dönüşüm bir şehrin tamamına veya belli bir bölgesine uygulanan sistematik yapısal uygulamalar şeklinde tanımlanabilir. Kentse dönüşüm son yıllarda ilgi çeken bir konudur. Türkiye'de farklı kentsel dönüşümün nedenleri bulunmaktadır. Bunlardan birisi 1950'lerin başlarından bu yana artan ve Türkiye'de şehirlerde gecekondulaşmaya neden olan göçtür. Diğeri ise deprem ve doğal afetlere hazırlık çalışmaları olarak kabul edilebilir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre Türkiye'de 19 milyon konut bulunmakta olup bu konutların yüzde 4O'ı kentsel dönüşüm kapsamında yenilenmesi gerekmekte ve planlanmaktadır. Bu kentsel dönüşümün sağlanması ve ayrıca riskli alanlarda yaşamlarını sürdüren vatandaşların desteklenmesi ve teşvik edilmesi için 6306 Sayılı Yasa ile bazı finansal destekler sunulmuştur.
Anayasanın 56'ncı maddesi; herkesin sağlıklı, dengeli ve güvenli bir çevrede yaşama hakkına sahip bulunduğunu hükme bağlamakta ve Devlete bu hususta görevler yüklemektedir. Yine Anayasanın 23'üncü maddesine göre Devlet, "sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek" ilegörevlidir. 6306 Sayılı Kanun'un genel gerekçesinde belirtildiği üzere Kanunda hedeflenen amaç afet meydana geldikten sonra "yara sarma" değil, afetten dolayı "yara almama" dır. Çıkarılan bu yasa ile aynı zamanda Anayasadaki "sosyal hukuk devleti" ilkesinin hayata geçirilmesi için önemli ve etkili bir adım atılmasının temini hedeflenmektedir. Kentsel dönüşüm uygulanan ülkelerde yapılan uygulamaların pek çok saiki olabilmektedir. Çalışmamızın ilgili bölümlerinde de değineceğimiz gibi Avrupa'da özellikle ikinci dünya savaşı sonrası yaşanan kentsel dönüşüm atağında amaç ağır harp koşulları altında yerle bir olmuş kentlerin yeniden inşasıydı. Sonraki yıllarda mevcut binaların yeniden yapılması ve güçlendirilmesi yanında kent estetiği de dönüşüm uygulamalarında bir faktör olarak görülebilecektir. Ülkemizde kentsel dönüşüm, savaş sonrası yıkılan kentlerin yeniden inşasından çok göç ve gecekondulaşma sorununun bir sonucu ve deprem gibi afetlere ön hazırlık safhası şeklinde ortaya çıkmış bir kavramdır. Kentsel dönüşüm uygulanabilirlik açısından pratikte teoride olduğu kadar kolay bir uygulama değildir. Evvela kentsel dönüşüm kapsamında dönüşüme tabi konutların sahiplerinin uygulamaya karşı takındıkları mesafeli duruşun bertaraf edilmesi ve onların yeterli bilinçlendirilerek ikna edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde kentsel dönüşümün sosyal ve psikolojik yönü ihmal edilmiş olacaktır. Bu kapsamda 6306 Sayılı Yasa çerçevesinde yapılacak Kentsel Dönüşüm uygulaması pek çok bilgilendirme seminerleri ve teşvikler öngörmektedir. Uygulama kapsamında sunulan özellikle mali içerikli teşviklerin varlığı kadar bunların doğru yerlere ulaştırılması da gereklidir. Burada kurumların uygulamaları, Bakanlık ve Sayıştay denetiminin rolü çok önem- . lidir. Kentsel dönüşüm uygulaması kapsamındaki mali yardım içerikli destek- lerde olduğu gibi kamu kaynağı kullanımı gerektiren tasarrufların hepsinde f Sayıştay denetiminin en önemli fonksiyonu, uygulama kapsamında sunulan desteklerin yasal düzenlemenin öngördüğü ve izin verdiği şekilde gerçekleşmesini, yapılan hataların düzeltilmesini ve varsa kamu zararından sorumlulukların tespitini ve kamu kaynağının güvenliğini sağlamaktır. Sayıştay denetimi sadece bir sonuç denetimi değil aynı zamanda bir süreç denetimidir. Mevzuata aykırı i' gelişen bir sürecin sonucunda ortaya bir kamu zararı çıkması ya da etkin çalışmayan bir uygulamanın sonucunda kötü bir performans tablosunun çıkması her , zaman muhtemeldir. Bu yüzden kentsel dönüşüm uygulaması ve destekleme ' sürecinin her aşaması Kanun koyucunun yasalaştırdığı mevzuat ve öngördüğü yasal ruha uygun gerçekleştirilmesi şarttır. Bu aynı zamanda yasayla istenen amacın gerçekleşmesi için de gerekli bir şarttır. Buradan hareketle çalışmamızda; kentsel dönüşüm uygulama ve destekleme süreçlerinin nasıl bir seyir izlemesi gerektiği, uygulama ve destek kapsamında mali içerikli hususların neler ı olduğu, nasıl icra edilmesi gerektiği konulan Sayıştay denetimi yönüyle irdele- m necektir. Böylece kentsel dönüşüm uygulaması ve destekleme süreçlerinde uygulamaya başvuran vatandaşlar ile başvuruları değerlendirme konumunda olan idare görevlileri için çalışma bir rehber niteliği kazanmıştır.