GEREKÇE, İÇERİK VE YÖNTEM
Uluslararası ticaret ve finans konularını içeren uluslararası iktisat, ülkeler arasında var olan mal ve sermaye akımlarının nedenlerini ve sonuçlarını inceleyen bir iktisat disiplinidir. Bu disiplinin temelleri, mikroekonominin ve makroekonominin kullanmış olduğu araçların kullanılmasıyla inşa edilmiştir.
Bu alanda iki ana kısım bulunmaktadır. Bunların ilkini, uluslararası ticaretin teorik temellerini ve uygulamada ortaya çıkan sonuçlarını içeren “uluslararası ticaret” alanı oluşturmaktadır. Dış ticaretin temel tarihsel ve teorik gelişiminin hikâyesinden başlayan bu alan klasik ve modern dış ticaret teorilerini ele almaktadır. Arz ve talep yönlü dış ticaretin sebep ve sonuçları bu merkezde incelenmektedir. Bu bağlamın önemli bir uzantısı, dış ticaret politikalarının amaç ve araçlarının ele alınması, bu çerçevede serbest dış ticaret ve korumacı dış ticaret politikalarına ilişkin argümanların analiz edilmesidir. Ayrıca uygulanan dıs ticaret politikalarının doğurduğu önemli etkiler bağlamında dış ticaretin büyüme ve kalkınma üzerindeki etkilerinin incelenmesi de söz konusudur.
Bu uzantıya ek olarak küreselleşme, bölgeselleşme ve Avrupa Birliği’ne ilişkin tarihsel ve teorik tartışma alanlarının mercek altına yatırılması önem arz etmektedir. Teorik ticaret temellerine ilave olarak Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) basta olmak üzere Dünya Ticaret Örgütü’ne kadar uzanan kurumsal yapının önemi büyüktür. Dış ticaret politikaları gibi, serbest ticaretten sapmalar olarak değerlendirilen bölgesel işbirliği uygulamalarının da bu düzleme dâhil olması gerektiği söylenebilir.
Uluslararası iktisat biliminin incelediği ikinci kısmı, “uluslararası finans” alanı teşkil etmektedir. Döviz kurlarının belirlenmesi ve yerli para ile yabancı paralar arasındaki bağlantıların sebep ve sonuçlarının ele alınması uluslararası finansal ilişkilerin merkezini oluşturmaktadır. Döviz kurlarından döviz piyasalarına, döviz piyasalarından ise döviz kuru sistemlerinin hangi temellerde birbirinden ayrıştığına kadar uzanan geniş bir yelpazede uluslararası finansın temelleri inşa edilmektedir.
Kuramsal arka planın inşa edilmesini takiben, dış ticaret teorisinde olduğu gibi politik ve kurumsal uzantılar gündeme gelmektedir. Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası ve uluslararası para ve sermaye piyasalarından teşekkül eden kurumlar üzerinde inşa edilen bu yapı, uluslararası parasal sistem ve uluslararası ödemeler sisteminin sağlıklı isleyişi açısından fevkalade önemli fonksiyonlar icra eder. Uluslararası ekonomik işlevi olan tüm kurumlar, haddi zatında uluslararası finansla ilgili tartışmaların başrol oyuncularıdır.
Bu kitap da yukarıda kısaca çerçevesi çizilen iki ana akımın, üniversite ön lisans ve lisans öğrencilerine yönelik olarak farklı bir formatta dizayn edilmesi suretiyle ortaya çıkmıştır. Yine yukarıda çizilen genel çerçeveyle uyumlu olacak şekilde uluslararası ticaret ve uluslararası finans konularından müteşekkil 12 bölüm, elinizdeki kitabın omurgasını oluşturmaktadır.
Kitabın iki ana kısımdan olusan genel baslıkları bağlamında içeriği asağıdaki gibi belirtilebilir.
BİRİNCİ KISIM: ULUSLARARASI TİCARET
Uluslararası ticaret konularının inceleneceği ilk kısmın “birinci bölümünde”, dıs ticaretin neden gerekli olduğu konusu üzerinde durularak, karsılıklı bağımlılığın teorik ve tarihsel arka planı ele alınmaktadır. Kısa bir tarihsel arka plan ile ikinci bölüm için hazırlık yapılmıstır.
“İkinci bölümde”, klasik dıs ticaret teorisinin Smith, Ricardo ve Hecksher-Ohlin Modeli bağlantılı temelleri incelenmektedir. Bunun için, önce Merkantilizmden baslayarak, klasik liberalizmin dıs ticarete iliskin temel öngörüleri mercek altına alınmakta, fırsat maliyeti eksenli olarak neo-klasik iktisatçıların yapmıs oldukları katkılar değerlendirilmektedir. Faktör donatım modelinin karsılastırmalı üstünlükler modeline ne tür bir açıklama getirdiği de bu bölümün konuları arasında bulunmaktadır.
“Üçüncü bölüm”, dıs ticaretin talep yönlü ele alınması sonucu olusan genel denge yaklasımı üzerinde yoğunlasmaktadır. Bu anlamda Marshall’ın teklif eğrileri analizi ile toplumsal farksızlık eğrileri yardımıyla açık ekonomide olusacak denge durumları analiz edilmektedir.
“Dördüncü bölümde”, özellikle II. Dünya Savası’ndan sonra gelisen yeni dıs ticaret teorilerine yer verilmektedir. Mevcudiyet teorisinden teknolojik açık teorisine, oradan ölçek ekonomileri hipotezine ve nihayet rekabetçi üstünlükler teorisine kadar uzanan genis bir yelpazede dıs ticareti olusturan nedenlere iliskin yeni hipotezler bu bölümde değerlendirilmektedir.
“Besinci bölümde” dıs ticaret politikaları ve büyüme-kalkınma iliskisi birlikte ele alınmaktadır. Serbest ticaret karsıtı argümanlar, dıs ticarette korumacılık araçları, sanayilesme stratejileri ve dıs ticaret ile büyüme kalkınma arasındaki bağlantılar bu bölümün ana tartısma konularını olusturmaktadır.
“Altıncı bölümde”, küresellesme, bölgesellesme ve Avrupa Birliği konuları üzerinde yoğunlasılarak dıs ticaretin dünya ekonomisinin temel dinamikleri bağlamında nasıl sekillendiği incelenmektedir. Bunun için, küresellesmenin tarihsel ve kurumsal arka planı, küresellesmeyi etkileyen temel faktörler ve bölgesellesme konuları üzerinde derinlesilerek Avrupa Birliği’nin tarihsel ve kurumsal gelisim evreleri değerlendirilmektedir.
İKİNCİ KISIM: ULUSLARARASI FİNANS
Uluslararası finans konuları, bu alanın genel içeriğine iliskin küçük bir genel değerlendirmeyi içerecek girisin ardından döviz kurlarının inceleneceği “yedinci bölüm” döviz piyasası analizidir.
“Sekizinci bölümde” ise, dıs ödemeler bilançosunun önemi ve içeriği incelenmekte ve Türkiye’nin ödemeler dengesi gelismeleri üzerinde durulmaktadır. Türkiye’nin uluslararası yatırım pozisyonu üzerinden bu konudaki içerik görece derinlestirilmektedir. Döviz kuru sistemlerinin IMF’nin bu alandaki temel rolü dikkate alınarak değerlendirileceği “dokuzuncu bölüm”, sabit kurdan serbest kura doğru alternatif kur sistemlerinin teorik temellerine ilave olarak bu sistemlerin tercih nedenleri ve riskleri üzerinde yoğunlasmaktadır.
Onuncu bölüm, uluslararası ekonomik kurumların uluslararası finans açısından tasıdığı önemi vurgulamaktadır. Bu bağlamda, IMF’nin kurulus amacına ek olarak yönetimsel özellikleri ve küresel krizlere yönelik politikalarındaki değisim süreci mercek altına alınmaktadır. IMF’yi Dünya Bankası gurubunu olusturan ekonomik birimlere ilave olarak Dünya Ticaret Örgütü, Birlesmis Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), OECD ve Birlesmis Milletlerin ekonomik kurumları bu bölümün ana çatısını olusturmaktadır.
On birinci bölüm ise, Türkiye'nin dıs ticaretini tarihsel ve yapısal değisim trendi eksenli olarak değerlendirecektir. Bu çerçevede bölümde Türkiye’nin dıs ticaretinin gelisimi, 1980 öncesi görece dısa kapalı ekonomi politikaların daha fazla belirleyici olduğu dıs ticaret politikaları ile dısa açık ekonomi politikalarının izlendiği 1980 sonrası dıs ticaret stratejileri eksenli olarak ele alınmaktadır.
Hem kitabın hem uluslararası finans kısmının son bölümü olan on ikinci bölümde ise, iki binli yılların en büyük ekonomik olayı olan 2008 küresel mali krizi, dıs ticaret etkileri eksenli olarak masaya yatırılmaktadır. Bu bağlamda, küresel ekonomik krizden çıkısı sağlamada hangi önlemlerin alındığı ve günümüze gelirken dünya ekonomisindeki genel gelismeler kısaca ele alınmaktadır. Bu bölümde Türkiye’nin küresel krize hangi açılardan eklendiği ile krizin ekonomik ve dıs ticaret bağlantılı sonuçları da analiz edilmektedir.
On iki bölümden ibaret olan Uluslararası Ticaret ve Finans kitabı, her kitap içinde bazen yeterince kavramsal açılımları yapılamayan olguların bir bütün olarak ve alfabetik bir sekilde sıralanmıs olarak ele alındığı minik bir Uluslararası Ticaret ve Finans Sözlüğü ile desteklenmektedir.
NEDEN BÖYLE BİR KİTAP HAZIRLANDI?
İktisat, bir sosyal bilim olması yanında, içeriği itibariyle karmasık gibi gözükse de aslında insanoğlunun sıradan günlük yasamını konu almaya çalısır. Bunu yaparken, basitlestirmek ve akla yatkınlastırmak için aritmetik islemler ve geometrik sekillerden yararlanır. Alfred Marshall’ın, iktisat için, “İnsanoğlunun normal yasamındaki sıradan iliskilerini inceleyen bir bilim dalı” ifadesini kullanması bu günlük yasama önemli bir atıftır. Bu kitapla, sıradan iliskiler daha fazla anlasılır hale getirilmeye çalısılmıstır.
Bu Kitabı Benzerlerinden Farklı Kılan Temel Özellikler
Her konuya ilgili karikatürlerle giris yapması; Mizah sanatı, toplumsal gerçeklerin anlasılmasında olduğu gibi, teorik konuların anlasılmasında da yardımcı rolü üstlenir. Bu anlamda, bölüm baslarında sunulan karikatürler, her bölümün bir çesit kısa ve mizahi açıklamasını olusturmaktadır.
Her bölümün sonunda kısa bir bölüm özetinin bulunması; Bu özetle, her bölümü kısaca tekrar etme ve anlasılmayan kavram ve konulara tekrar göz atma imkânı ortaya çıkacağı umulmaktadır. Bu özetlerin, mümkün mertebe iyi bir kısa tekrar özelliği tasımasına özen gösterilmistir.
Her bölümün sonunda, o bölüme iliskin 20 adet çoktan seçmeli soru hazırlanmıs olması; Bu çalısma soruları arasında, basta KPSS olmak üzere mesleki sınavlarda sorulmus sorulara da yer verilmektedir. Bu sorular simdiden çözülmeye baslanırsa, ticaret ve finans alanındaki soruların bulunduğu mesleki sınavların, sanıldığı kadar zor olmadığı anlasılabilecektir.
Kitap sonunda Türkçe-İngilizce açıklamalı bir uluslararası ticaret ve finans sözlüğünün hazırlanmıs olması; Bu sözlük, metin içinde yer yer açıklanan terim ve kavramların kısa açıklamasından ibaret olup, bu sözlükte hem Türkçe hem de İngilizce dillerinde bu kavramların karsılıklı anlamlarını bulabileceksiniz.
İndeks kelimeleri listesi: Kitabın sonunda yine, özel isim ve kavramların kitabın hangi sayfalarında nasıl bir kapsamda geçtiğini belirten bu kelimeler, konularla ilgili bosluğa düstüğünüzde çok isinize yarayacaktır.
Her bölümün Power Point (Slayt) sunumunun olması: Günümüzün teknoloji dünyası aynı zamanda gösteri çağıdır. Bu nedenle, hem anlatılan konuları hem de size karmasık gelebilecek sekil, grafik ve denklemleri, dersin öğretim elemanları tarafından ekrana yansıtılacak slaytlar sayesinde daha net görebileceksiniz.
Kısa bölüm özetleri, uzun okumalardan çabuk sıkılan öğrencilerin bir çırpıda bölümün geneline dair bir özet bilgi edinmelerini kolaylastırmaktadır. Bölüm sonlarındaki çoktan seçmeli örnek sorular, hem konuların pekismesine yardımcı olacak hem de kurum sınavları ve mesleki sınavlara (KPSS, Uzmanlık, Müfettislik vb.) hazırlanan öğrencilere, bu sorularla ilgili ipuçları vermektedir. Kitabın sonunda yer alan Sözlük ise öğrencilerin yabancı oldukları iktisadi terim ve kavramları kısa tanımlarıyla, üstelik İngilizce karsılıklarıyla birlikte öğrenmelerini sağlamaktadır. Uluslararası iktisadi terimlerin İngilizce karsılıklarının öğrenilmesi, öğrencilere sosyal bilimler İngilizcesi derslerinde de önemli avantajlar sağlayabilmektedir.
Uluslararası Ticaret ve Finans, bu özellikleri itibariyle Meslek Yüksek Okullarının İktisadi ve İdari Programları ile İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinde okutulan, “Dıs Ticaret”, “Uluslararası İktisat”, “Uluslararası Ekonomi“ ve “Uluslararası Finans” gibi tüm dersler için kaynak kitap niteliğindedir.
Bu kitap, toplam 240 adet çoktan seçmeli soru içerdiği için bir anlamda uluslararası iktisattan mesleki sınavlara hazırlık (Uluslararası İktisat Soru Bankası) kitabı olma niteliği de tasımaktadır. Kısacası hem bir ders kitabı, hem terimler sözlüğü, hem de soru bankası olarak üç amaca hizmet edecek sekilde tasarlanmıstır.
Kitabı Okuyan Öğrencilere Notlar
Her ne kadar sade bir dille yazılmıssa da bölümleri okurken anlayamadığınız konular, ifadeler, grafik veya sekiller karsınıza çıkarsa, yazarlara ([email protected] ile [email protected]) hiç çekinmeden irtibata geçiniz.
Lütfen kitabın orijinal baskısına sahip olunuz. Zaten çok uygun kosullarda ve öğrenci yararı gözetilerek sunulan satıs fiyatı, baska pek çok benzer kitaba göre oldukça uygundur. Yıllardır ders kitaplarının, öğrencinin bütçesini asan fiyatlarda satısa çıkarılması konusunda mücadele etmis ve öğrenciler adına yayınevleri ile sıkı pazarlıklar yapmıs öğretim elemanları olarak bu konunun sizin için ne kadar önemli olduğunun kesinlikle farkındayız.
Son olarak, video paylasım sitesi olan YouTube üzerinden “iktisat külliyat” kanalına üye olmanız halinde, bu ders kapsamında bütün materyal paylasımları ile ilgili bilgi sahibi olmanız mümkün olacaktır. Bu kanalda, ilgili konularda çözümlü soru ve ders paylasımına erisme sansınız olabilecektir.
Kitabı Okutan Öğretim Elemanlarına Notlar
Lütfen, muğlak gibi görünen tüm konu, ifade, sekil veya sorular için, yazarlarla e-mail yoluyla irtibata geçiniz.
Yazarlara e-mail yoluyla ulasarak her bölüm için, anlatımı kolaylastıracak sekilde profesyonel olarak dersi öğreten öğretim elemanları için hazırlanmıs power point sunularını isteyiniz. Bu sunular, sürekli bir sekilde güncellenerek sizin istifadenize sunulacaktır.
En büyük dileğimiz, bu amaçlara ulasmak isteyen öğrencilere ve bu dersi etkin bir sekilde vermek isteyen öğretim elamanlarına yardımcı olmaktır. Kitaptaki bölümlerin akademik etik kapsamında tasıdığı sorumluluklar tamamen bölüm yazarlarına ait olup, teknik ve düzenleme sorumluluğu editörlerindir.
