Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı - Ulaş Karan

Bu kitap, Türkiye hukukunda ayrımcılık yasağı ile ilgili anayasal ve yasal düzenlemelerin, Türkiye'nin tarafı olduğu uluslararası insan hakları sözleşmeleri ve Avrupa Birliği hukuku ile uyumlu olup olmadığı sorusunun yanıtlanması amacıyla gerçekleştirilen bir araştırmanın sonuçlarını içermektedir. Ayrımcılık çok boyutlu ve yalnızca hukuki bir değerlendirmeye tabi tutulamayacak kadar kapsamlı bir olgudur. Bu olguya ilişkin bugüne kadar sosyoloji, psikoloji, felsefe, iktisat ve siyaset bilimi gibi farklı disiplinler tarafından sayısız çalışma ortaya konulmuştur. Elinizdeki bu kitap, anayasa hukuku, medeni hukuk, iş hukuku, ceza hukuku, idare hukuku, usul hukuku gibi hukukun değişik dallarını da içeren disiplinlerarası bir yaklaşımla eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağına ilişkin hukuk kuralları üzerine odaklanmaktadır. (ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ VE YÖNTEM 
I. GİRİŞ
II. YÖNTEM
A. Ayrımcılık Yasağının Uluslararası Hukukta Normatif ve İçtihadi Kaynakları
1. Uluslararası Sözleşmeler ve Diğer Belgeler 
2. Yargısal ve Yargısal Benzeri Organların Kararları 
B. Ayrımcılık Yasağının Türkiye Hukukundaki Kaynakları

Birinci Bölüm 
EŞİTLİK İLKESİ VE AYRIMCILIK YASAĞI KAVRAMLARI 
I. Eşitlik İlkesi
A. Genel Olarak
B. Şekli Eşitlik-Maddi Eşitlik Ayrımı
1. Şekli Eşitlik
2. Maddi Eşitlik
C. Fırsat Eşitliği
D. Eşitlik Hakkı
1. Hukuk Önünde Eşitlik
2. Hukuk İçinde Eşitlik
3. Hukuken Eşit Korunma
4. Hukuktan Eşit Faydalanma
E. Türkiye Hukukunda Eşitlik İlkesi
1. Şekli Eşitlik-Maddi Eşitlik
2. Fırsat Eşitliği
3. Eşitlik Hakkı
II. Ayrımcılık Yasağı
A. Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi İlişkisi
B. Ayrımcılık Yasağının Normatif Tanımı
C. Ayrımcılık Yasağının İçtihadi Tanımı
D. Türkiye Hukukunda Ayrımcılık Yasağının Tanımı

İkinci Bölüm 
AYRIMCILIK YASAĞI İLE YASAL DÜZENLEME YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI 
I. Ayrımcılık Yasağı ile İlgili Yasal Düzenleme Yapma Yükümlülüğü
A. Ayrımcılık Yasağının Doğurduğu Yükümlülükler
B. Ayrımcılık Karşıtı Yasal Düzenlemelerin Önemi
C. Ayrımcılık Karşıtı Yasal Düzenlemelerle İlgili Mevcut Durum
II. Ayrımcılık Yasağı ile İlgili Yasal Düzenlemeler Konusunda Farklı Yaklaşımlar
A. Eşitlik İlkesinin Farklı Biçimlerine Dayalı Sınıflandırma
B. Ayrımcılık Yasağı-Eşitlik İlkesi Ayrımına Dayalı Sınıflandırma
C. Ayrımcılıkla Mücadelede Üstlenilen Rollere Dayalı Sınıflandırma 
III. Ayrımcılık Yasağı ile İlgili Yasal Düzenlemelere Dair Mevcut Uluslararası Standartlar
A. Model Yasa
B. Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu 7 No'lu Genel Politika Tavsiyesi

Üçüncü Bölüm 
AYRIMCILIK YASAĞININ KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI 
I. Ayrımcılığa Karşı Korunan Kişi Bakımından Kapsamı
A. Tek Yönlü-İki Yönlü Yaklaşım
1. Tek Yönlü Yaklaşım
2. Çift Yönlü Yaklaşım
B. Sınırlı-Açık Uçlu Yaklaşım
1. Genel Olarak
2. Sınırlı Yaklaşım
3. Açık Uçlu Yaklaşım
C. Türkiye Hukukunda Ayrımcılığa Karşı Korunan Kişi Bakımından Kapsamı
1. Anayasa 
2. Kanunlar
II. Ayrımcı Muameleyi Gerçekleştiren Kişi Bakımından Kapsamı
A. Uluslararası Hukuk 
B. Türkiye Hukukunda Ayrımcı Muameleyi Gerçekleştiren Kişi Bakımından Kapsamı
1. Anayasa
2. Kanunlar
III. Ayrımcılık Hiyerarşisi
A. Ayrımcılık Yasağı ve Hiyerarşi Olgusu
1. Genel Olarak Ayrımcılık Hiyerarşisi
2. Yargısal ve Yargısal Benzeri Organların Kararlarında Ayrımcılık Hiyerarşisi 
B. Türkiye Hukukunda Ayrımcılık Hiyerarşisi

Dördüncü Bölüm 
AYRIMCILIK YASAĞININ KONU BAKIMINDAN KAPSAMI 
I. Genel Olarak
II. Açık Uçlu Yaklaşım
A. Geniş Kapsamlı Açık Uçlu Yaklaşım
B. Dar Kapsamlı Açık Uçlu Yaklaşım 
III. Sınırlı Yaklaşım
IV. Türkiye Hukukunda Ayrımcılık Yasağının Konu Bakımından Kapsamı
A. Anayasa
B. Kanunlar
1. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu
2. Ceza Hukuku
3. Medeni Hukuk
4. Bireysel ve Toplu İş Hukuku

Beşinci Bölüm 
YASAMA ORGANININ AYRIMCILIK YASAĞI BAĞLAMINDA MADDİ HUKUKA DAİR YÜKÜMLÜLÜKLERİ 
I. Doğrudan Ayrımcılık
A. Genel Olarak Doğrudan Ayrımcılık Kavramı
B. Doğrudan Ayrımcılığın Hukuki Kaynakları
C. Doğrudan Ayrımcılık Kavramının Sınırları
II. Dolaylı Ayrımcılık
A. Dolaylı Ayrımcılık Kavramı
1. Dolaylı Ayrımcılık Kavramının Doğrudan Ayrımcılık Kavramından Farkları 
2. Dolaylı Ayrımcılığın Farklı Biçimleri
B. Dolaylı Ayrımcılığın Hukuki Kaynakları
1. Dolaylı Ayrımcılığın Yazılı Kaynakları
2. Dolaylı Ayrımcılığın İçtihadi Kaynakları
C. Dolaylı Ayrımcılık Kavramının Sınırları
III. Çoklu Temelde Ayrımcılık
A. Çoklu Temelde Ayrımcılık Kavramı
1. Genel Olarak Çoklu Temelde Ayrımcılık Kavramı
2. Çoklu Temelde Ayrımcılığın Türleri
B. Çoklu Temelde Ayrımcılığın Hukuki Kaynakları
1. Çoklu Temelde Ayrımcılığın Yazılı Kaynakları
2. Çoklu Temelde Ayrımcılığın İçtihadi Kaynakları
C. Çoklu Temelde Ayrımcılık Kavramının Sınırları
IV. Makul Uyumlaştırma Yapılmaması
A. Makul Uyumlaştırma Kavramı
1. Genel Olarak Makul Uyumlaştırma Kavramı
2. Makul Uyumlaştırmanın Türleri
3. Makul Uyumlaştırmada Farklı Eğilimler
4. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi Zamanı ve Biçimi
5. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğünün Unsurları
6. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğü ve Ayrımcılığın Yasaklandığı Temeller
7. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğünde İspat Rejimi
8. Makul Uyumlaştırmanın Diğer Ayrımcılık Biçimlerinden Farkları
9. Makul Uyumlaştırma ve Özel Önlem Kavramlarının Farkları
B. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğünün Hukuki Kaynakları
1. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğünün Yazılı Kaynakları
2. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğünün İçtihadi Kaynakları
V. Ayrımcılık Yasağının Diğer Biçimleri
A. Bağlantılı ya da Dolayısıyla Ayrımcılık
1. Genel Olarak Bağlantılı ya da Dolayısıyla Ayrımcılık Kavramı
2. Bağlantılı ya da Dolayısıyla Ayrımcılık Kavramının Hukuki Kaynakları
B. Taciz
1. Genel Olarak Taciz Kavramı ve Ayrımcılığın Diğer Biçimlerinden Farkları
2. Tacizin Hukuki Kaynakları
C. Cinsel Taciz
1. Genel Olarak Cinsel Taciz Kavramı ve Farklı Türleri
2. Cinsel Tacizin Hukuki Kaynakları
D. Ayrımcılık Talimatı
1. Genel Olarak Ayrımcılık Talimatı Kavramı ve Diğer Hukuki Kavramlarla İlişkisi
2. Ayrımcılık Talimatının Hukuki Kaynakları
E. Mağdurlaştırma
1. Genel Olarak Mağdurlaştırma Kavramı
2. Mağdurlaştırmanın Hukuki Kaynakları
VI. Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muameleler
A. Genel Olarak Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muameleler Kavramı 
B. Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muamele Kavramının Hukuki Kaynakları
C. Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muamele Örnekleri
1. Gerçek ve Belirleyici Mesleki Gereklilikler
2. İbadethaneler ve Dini Kurum veya Kuruluşlarla İlgili Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muameleler
3. Kamu Güvenliği, Kamu Düzeninin Muhafaza Edilmesi ve Ceza Gerektiren Suçların Önlenmesi, Sağlığın ve Başkalarının Hak ve Özgürlüklerinin Korunması ile İlgili Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muameleler
4. Yaş İle İlgili Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muameleler
5. Vatandaşlık ile İlgili Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muameleler
VII. Türkiye Hukukunda Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Maddi Hukuk Düzenlemeleri
A. Doğrudan-Dolaylı Ayrımcılık
B. Çoklu Temelde Ayrımcılık
C. Makul Uyumlaştırma Yükümlülüğü
D. Bağlantılı ya da Dolayısıyla Ayrımcılık
E. Taciz 
F. Cinsel Taciz
G. Ayrımcılık Talimatı
H. Mağdurlaştırma
I. Ayrımcılık Oluşturmayan Farklı Muameleler

Altıncı Bölüm 
YASAMA ORGANININ AYRIMCILIK YASAĞININ ETKİLİ HALE GETİRİLMESİ BAĞLAMINDA DESTEKLEYİCİ HUKUKİ KURUMLARA DAİR YÜKÜMLÜLÜĞÜ 
I. Özel Önlemler
A. Genel Olarak Özel Önlemler Kavramı
B. Özel Önlemler ile Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı İlişkisi
C. Özel Önlem Yöntemlerinden Örnekler
D. Geçici Özel Önlemler
1. Geçici Özel Önlemler Kavramı ve Unsurları
2. Geçici Özel Önlemlerin Yazılı ve İçtihadi Kaynakları
E. Sürekli Özel Önlemler
F. Özel Önlemlere Başvurma Yükümlülüğü 
1. Özel Önlem Yükümlülüğünün Kapsamı
2. Özel Önlemlere İzin Verme Şeklindeki Yaklaşım
3. Özel Önlem Öngörme Yükümlülüğü Şeklindeki Yaklaşım
G. Türkiye Hukukunda Özel Önlemler
1. Anayasa
2. Kanunlar
II. Giderim ve Yaptırım
A. Genel Olarak Giderim ve Yaptırım Kavramları
B. Uluslararası Hukukta Ayrımcılık Yasağı ile İlgili Giderim ve Yaptırımlar
C. Türkiye Hukukunda Ayrımcılık Yasağı ile İlgili Giderim ve Yaptırımlar
1. Anayasa Hukuku
2. Ceza Hukuku
3. Borçlar Hukuku
4. Bireysel ve Toplu İş Hukuku
5. İdare Hukuku

Yedinci Bölüm 
YASAMA ORGANININ AYRIMCILIK YASAĞI BAĞLAMINDA USUL HUKUKUNA DAİR YÜKÜMLÜLÜKLERİ 
I. Yargılamaya Katılma
A. Genel Olarak Yargılamaya Katılma Kavramı
B. Türkiye Hukukunda Yargılamaya Katılma
1. Ceza Yargılamasında Yargılamaya Katılma
2. Hukuk Yargılamasında Yargılamaya Katılma
3. İdari Yargılamada Yargılamaya Katılma 
4. Yargılamaya Katılma ile İlgili Diğer Kanuni Düzenlemeler
II. Adli Yardım
A. Genel Olarak Adli Yardım Kavramı ve Hukuki Kaynakları
B. Türkiye Hukukunda Adli Yardım
1. Genel Olarak
2. Ceza Yargılamasında Adli Yardım
3. Hukuk Yargılamasında Adli Yardım
4. İdari Yargılamada Adli Yardım
5. Anayasa Yargısında Adli Yardım
III. İspat Yükünün Paylaştırılması
A. Genel Olarak İspat Yükünün Paylaştırılması Kavramı
B. Ayrımcılık Saiki
C. İspat Yükünün Paylaştırılmasının Hukuki Kaynakları
1. İspat Yükünün Paylaştırılmasının Yazılı Kaynakları
2. İspat Yükünün Paylaştırılmasının İçtihadi Kaynakları
D. Ayrımcılığın Güncel Görünümleri ve İspat Yükünün Paylaştırılması
E. Türkiye Hukukunda İspat Yükünün Paylaştırılması
1. Ceza Yargılamasında İspat Yükünün Paylaştırılması
2. Hukuk Yargılamasında İspat Yükünün Paylaştırılması
3. İdari Yargılamada İspat Yükünün Paylaştırılması
4. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Usulünde İspat Yükünün Paylaştırılması

Sekizinci Bölüm 
EŞİTLİK KURUMLARI 
I. Kavram ve Tanım
II. Konuya Dair Mevcut Uluslararası Standartlar
A. Eşitlik Kurumu ve Benzeri Kurumlara Özgülenmiş Belgeler
1. Paris İlkeleri
2. Irk Ayrımcılığına Karşı Kabul Edilecek Mevzuat için Hükümetlere Rehberlik Niteliğinde Model Ulusal Yasa
3. Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu İlkeleri
4. Avrupa Birliği Direktifleri
B. Uluslararası Sözleşmeler ve Sözleşme Organlarının Kararlarında Ortaya Konulan Standartlar
III. Eşitlik Kurumuna Dair Gözönünde Tutulması Gereken Standartlar
A. Eşitlik Kurumunun Amacı
B. Eşitlik Kurumunun Oluşum ve Örgütlenmesi
C. Eşitlik Kurumunun Bağımsızlığı
D. Eşitlik Kurumunun Görev ve Yetkileri
E. Eşitlik Kurumunun Çalışma Yöntemleri
F. Eşitlik Kurumunun Erişilebilirliği
G. Eşitlik Kurumunun Yargısal Usullerde Yer Alması ve Yargısal Benzeri İşlevleri
1. Yargısal Usullerde Yer Alma
2. Yargısal Benzeri İşlevler
IV. Türkiye'de Ayrımcılık Yasağı ile İlgili Kurumlar 
A. Yasama Organına Bağlı Mevcut Kurumlar
1. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu
2. TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu
3. Kamu Denetçiliği Kurumu
B. Yürütme Organına Bağlı Mevcut Kurumlar
1. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları
2. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
SONUÇ