Talimgâh’tan Güzel Sanatlar’a 1921-1923 - Mehmet Cemal Tollu

 

Türk resminin önemli ressamlarından ve D Grubu’nun kurucularından Cemal Tollu, gençlik yıllarında ailesinden
habersiz şekilde Ankara’ya giderek Zabit Namzetleri Talimgâhı’na katılır ve 1921-1923 yılları arasında, İstiklal Savaşı’nın sonuna kadar 20. Süvari Alayı’na bağlı olarak görev yapar.
Konya’dan başlayıp İzmir’de sonlanan bu iki yıl içerisinde tuttuğu notları, 1960 yılında gözden geçirerek bu döneme
ait bir hatırata çevirir. Tollu, notlarında sadece katıldığı muharebeleri, şahit olduğu hadiseleri, Anadolu köylüsü ve diğer askerlerle geçen günlük hayatı anlatmaz.
Bir yandan mücadele yıllarının atmosferini yansıtırken, bir yandan da resim sanatının hayatının merkezine geçişinin ipuçlarını, izlerini verir bize; hikâyesini anlatır. Cemal Tollu genç bir yedek subayken eski Türkçeyle tuttuğu notlarında, bu anıları şöyle tasvir eder:
“Bu defterde çocuksu sayılacak düşüncelerin çocukça ifade edilmiş olduğu da görülebilir. Hiçbir iddiası olmayan bu satırlar ne bir roman ne de bir edebi eserdir. Bu satırlar, genç bir yedek subayın asker ve Anadolu köylüsü arasında geçirdiği günlük hayatı, katıldığı muharebelerde başardığı veya başaramadığı küçük hizmetleri, şahit olduğu hadiseleri ve bunların karşısındaki duygu ve düşünceleridir. Hadiselerin cereyanı sırasında yazılan bu satırların
süslenmiş, romanlaştırılmış bir eser olmadığı da kabul edilmelidir.”

Cemal Tollu (1899-1968) İstanbul’da doğdu. Babasının vazifesi nedeniyle Diyarbakır, İstanbul, Şam arasında geçen çocukluk yıllarının ardından Sanayi-i Nefise Mektebi’ne girdi. İstanbul’un işgali sırasında ailesinden habersiz Ankara’ya giderek, Atatürk’ün kurduğu Zabit Namzetleri Talimgâhı’nda süvari eğitimi aldı. İstiklal Savaşı’nın sonuna
kadar 20. Süvari Alayı’nda harplere katıldı.
1929-1932 yılları arasında, Münih’te Hans Hoffman’ın, Paris’te André Lhote, Fernand Léger ve Grammaire’in atölyelerinde resim ve bir dönem de heykel çalıştı. 1933 yılında, Abidin Dino, Nurullah Berk, Zeki Faik İzer, Zühtü Müritoğlu ve Elif Naci ile birlikte D Grubu’nu kurdu. 1936’da Akademi’deki reform hareketleri sırasında resim  bölümü şefliğine getirilen Leopold-Levy’nin çağrısıyla İstanbul’a geldi, yeni öğretim kadrosunun güçlü üyelerinden biri olarak onun yardımcılığını üstlendi. Ankara Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü’nden ve Akademi’den emekli oluncaya kadar (1964) çalışmalarını sürdürdü. 26 Ağustos 1968’de İstanbul’da vefat etti.