Sofya Esaretinden Çanakkale Zaferine (1913-1915) Günlüklerde Bir Ömür – II - Eyüp Durukan

 

Balkan Savaşı’nda Edirne’nin Bulgar ordusunun eline geçmesinden sonra, esir olarak Sofya’ya gönderilen dönemin kumandanları Şükrü Paşa, İsmail Paşa, Rifat Paşa ve Kâzım Karabekir’in de aralarında olduğu on beş kişilik kurmay subay kafilesinde Eyüp Durukan da bulunuyordu.

Eyüp Durukan ilk satırlarını savaşın arifesinde yazdığı günlüğünü, Sofya Splendid Otel’de yedi ay süren esareti sırasında ve sonrasında da tutmaya devam etti.
Durukan esaret günlerini, dönüşünde Dünya Savaşı’nın eşiğinde bulduğu memleketin askeri ve siyasi ortamını, Çanakkale Muharebeleri dahil Büyük Harp’in ilk yıllarını yaşadıklarına, okuduklarına, duyduklarına ve belgelere dayanarak aktarıyor.

Bu külliyatın Balkan Harbi’nde Edirne Kuşatması adıyla yayımladığımız ilk cildinde, Edirne Kuşatması’na dair pek çok yeni bilgi ve belge okurla buluştu. Günlüklerin bu yeni cildi, hem esaret hayatına dair ayrıntılarla hem de Çanakkale ve İstanbul boğazlarındaki topçuluk çalışmalarına dair bilgilerle, döneme ilişkin var olan kaynaklara önemli katkılarda bulunuyor.

Eyüp Durukan (1882-1963) Eskizağra’da doğdu. İstanbul’da okudu, 1903’te Mühendishane-i Berr-i Hümayun’u bitirerek orduda göreve başladı. 1910’da hem İstanbul Boğazı muhafızlık yaverliğine atandı hem de topçu kumandanı oldu. 1912’de Almanya Fransa, Avusturya ve İngiltere’ye gönderildi. Balkan Harbi başlayınca Edirne Kalesi Genel Topçu Kumandanı Rifat Paşa’nın refakat subayı oldu. 1913’te esir düşerek Sofya’ya g.türüldü, kurtulduktan sonra hemen görev başına döndü. 1915’te Viyana’ya gönderildi. 1916’da Çanakkale’de tabur kumandanı, 1918’de Boğazlar Genel Kumandanlığı kurmay başkanı oldu. 1919’da topçu müfettişliği kurmay başkanı ve İmalat-ı Harbiye Fen ve Teftiş Kurulu üyesi olarak atandı. İstanbul’dan Anadolu’ya insan ve silah sevkıyatı yapmak üzere İmalat-ı Harbiye adlı gizli teşkilatını kurdu. 1925’te Harp Dairesi başkanı oldu. SSCB’den alınacak silahları tetkik için 1925-1926’da Rusya’da bulundu. 1928’de Fen ve Sanat Umum Müdürlüğü’nde genel müdür yardımcısı oldu. 1929-1931’de silah ve mühimmat alımları için İngiltere, Fransa, Hollanda’da “komisyon reisi” sıfatıyla bulundu. 1932-1941’de Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü yaptı. İmalat-ı Harbiye Spor Kulübü’nün adını Ankaragücü olarak değiştirdi. 1943-50 arasında CHP Hatay milletvekili olarak iki dönem TBMM’de bulundu. 30 Haziran 1963’te vefat etti.