Şeyhülislam Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi’nin Meşrutiyet, Büyük Harp ve Mütareke Günlükleri (1909-1922) - Ali Suat Ürgüplü

 

GÜNLÜKLERİN ELYAZMASI ASILLARI DVD EKİYLE…

İkinci Meşrutiyet devrinin en mühim simalarından ve İttihat ve Terakki’nin önde gelen şahsiyetlerinden olan Şeyhülislam ve Evkaf Nazırı Mustafa Hayri Efendi’nin günlükleri, hem yakın tarihimizin hem de yazarının gölgede kalmış yönlerine ışık tutuyor. Günlüklerde yalnızca dönemin siyasetinde oynadığı büyük role rağmen yeterince tanınmayan bu devlet adamının kariyeri ve kişiliğini örten esrar perdesi aralanmıyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin başlangıç noktası kabul edilen bu son derece karışık dönemin tarihi de, izleyen yüz yıl boyunca Türkiye’nin kaderinde belirleyiciliğini koruyan pek çok hadisenin arka planı da bu günlüklerle açıklığa kavuşuyor.

Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1867-1922) Kökleri Karamanoğullarına kadar inen ilmiye sınıfı mensubu bir ailede doğdu. Temel eğitimini Ürgüp ve Sivas’ta tamamladıktan sonra 1895’te İstanbul’da Fatih’teki Başkurşunlu Medresesi’nden ve 1897’de Darülfünun Hukuk Şubesi’nden mezun oldu. İmparatorluğun dört bucağında adli görevlerde bulundu. Tahminen 1906-1907’de İttihat ve Terakki’ye katıldı. 1908’de Niğde’den mebus seçildi. Adalet ve Evkaf nazırlıklarının yanı sıra Şûra-yı Devlet reisliği yaptı. 1914’te şeyhülislam oldu. Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Harbi’ne girmesine dinen cevaz veren Cihad-ı Ekber Fetvası’nı hazırladı. İşgal döneminde sürüldüğü Malta’dan Kuva-yı Milliye ve Hint Müslümanlarının girişimleri sonucu kurtuldu. Vatana döndükten sonra Mustafa Kemal Paşa’nın siyasete davetini kabul etmedi. Memleketi Ürgüp’te vefat etti.

Ali Suat Ürgüplü (1967) İstanbul’da doğdu. İngiltere’de Oxford Üniversitesi’nde Şarkiyat okudu. Türkiye’de YÖK’ün üniversitesini tanımaması üzerine özel sektöre geçti. 1992’de davet üzerine geçtiği İstanbul Üniversitesi’nde bir sene okutmanlık yaptıktan sonra özel sektöre geri döndü. 2003’te akademik hayata geri dönüp Almanya’da Bamberg (2003-2005) ve Bonn (2006-2008) üniversitelerinde Türkçe dersleri verdi. Mustafa Hayri Efendi’nin günlüklerini konu alan doktora tezini 2012’de verdi. Halen Türk dili ve tarihi alanındaki çalışmalarını sürdürmektedir.