Modern Türkiye’nin Gelişim Sürecinde Basın 1831-1913 - Ahmet Emin Yalman

 

İnsanlığın, Fransız İhtilali ile içinde haber alma özgürlüğü gibi insan haklarını içeren yeni bir yola girdiği açıktır. Toplumları, rejimleri dönüştüren bu büyük devrim takip eden yüzyıllık süreçte Osmanlı Devleti gibi birçok ülkeyi derinden etkiledi. Devlet yaşamının neredeyse tüm alanlarında görülen reformların tanığı da basın kaynakları oldu. Çok geçmeden sultanın şehirlerinde de gazeteler basılmaya başlandı. Yaşanan değişimin her yönüyle yansıdığı gazetelerin Türk topraklarındaki macerası ilk olarak Ahmet Emin Yalman tarafından anlatıldı. 1831’de Takvim-i Vakayi ’nin çıkışından 1913’e kadar olan dönemi içeren ve Yalman’ın doktora tezi olarak Columbia  Üniversitesi’ne sunduğu çalışma kabul edilerek 1914 yılında yayımlandı. Eser, bu alanda yazılmış ilk doktora  tezlerinden biri olmasının yanı sıra, basın kaynaklarımızla ilgili derli toplu bir külliyat sunuyor. Ayrıca bir Türk aydınının Osmanlı Devleti’nin son yüzyıllarına bakış açısını ve kitapta da yer alan bir anket vasıtasıyla basına  gösterilen ilgi üzerinden Osmanlı toplumunun dönemsel bir profilini sergiliyor.

Modern Türkiye’nin Gelişim Sürecinde Basın, Osmanlı tarihi, toplumu, basını ve aydınıyla ilgili bilgi verirken, aynı zamanda yarım asrı aşkın bir süre gazetecilik yapan Ahmet Emin Yalman’ın kaleminden, Osmanlı gazeteciliğini Türk modernleşmesi merceğinden ele alıyor.

Ahmet Emin Yalman (1888-1972) Selanik’te doğdu. Selanik Askeri Rüşdiyesi, Selanik Alman ve Beyoğlu Alman Mektebi’nde okudu. Gazeteciliğe Sabah gazetesinde muhabir ve çevirmen olarak başladı. Sonraki dönemde Yeni Gazete’ye geçti. 1911 yılında eğitim için Amerika’ya gönderildi. 1912 yılında açılan Pulitzer Gazetecilik Okulu’nu ilk öğrencilerinden biri olarak tamamladı ve “The Development of Modern Turkey as Measured by its Press” tezi ile felsefe doktoru oldu. 1914-1916 yılları arasında Darülfünun’da, 1916-1920 arasında Mülkiye Mektebi’nde çalıştı. Tanin ’in yazı işleri müdürlüğünü üstlendi. 1917’de Asım Us’la Vakit gazetesini kurdu. Dönemin siyasi  çalkantıları nedeniyle 1919’da gözaltına alındı. Önce Kütahya’ya, sonra da 1920’de Malta’ya sürüldü. Cumhuriyet’in ilanından sonra, Şükrü Esmer ve Enis Tahsin Til ile Vatan gazetelerini çıkardı.
Bir süre ticaretle uğraştı. 1936’da haftalık gazete Kaynak’ı yayımlamaya başladı, kısa süreliğine Tan gazetesini devraldı. 1940’ta Vatan gazetesini tekrar çıkardı. 1960-1962 arasında Hür Vatan gazetesini çıkardı. Eserlerinden bazıları: Die Türkei (1918), Turkey in the World War (1928), Gerçekleşen Rüya (1938), Yarının Türkiyesine Seyahat (1944), Turkey in My Time (1956), Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim (4 Cilt, 1970).