Hukuk Yargılamasında Somutlaştırma Yükü - Taner Emre Yardımcı

1 Ekim 2011 tarihinde yürürlüğe giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda hükme bağlanan somutlaştırma yükü, dava konusu vakıaların zaman, mekan ve içerik bakımından açık bir şekilde ifade edilmesine ilişin bir yüktür. Davada her bir tarafın kendi haklılığını göstermek için dayandığı vakıaları tek tek hangi delil veya delillerle ispat edeceğini açıklarken vakıa-delil ilişkisi kurması da somutlaştırma yükünün farklı bir yönüdür. Somutlaştırma yükünün önemi yerine getirilmediği takdirde kendisini gösterir. Şöyle ki, dayandığı vakıaları yeterince somutlaştıramayan ve belirli bir delille ilişkilendiremeyen taraf aleyhine karar verilmesi sonucu ile karşılaşacaktır. Söz konusu bu eser, somutlaştırma yükünün davanın taraflarınca nasıl yerine getirilebileceğini ve bu yüke bağlı hukuki sonuçları incelemek üzere hazırlanmıştır.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM 
SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 
§ 1. SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜ KAVRAMI VE SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜNÜN YARGILAMADAKİ İŞLEVİ
A. Somutlaştırma Yükü Kavramı
B. Somutlaştırma Yükünün İşlevi
§ 2. SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜ VE DİĞER TEMEL USULİ YÜKLER 
A. İddia Yükü Kavramı
B. İnkar Etme Yükü Kavramı
C. Delil İkame Yükü Kavramı

İKİNCİ BÖLÜM 
SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜNÜN YERİNE GETİRİLMESİ 
§ 3. SOMUTLAŞTIRILMASI GEREKEN VAKIALARIN TAYİNİ 
A. Hukuk Kuralları ve Tecrübe Kuralları
1. Yabancı Hukuk
2. Tecrübe Kuralları
B. Somutlaştırılması Gereken Vakıaların Tayini
1. Vakıanın Hukuki Açıdan Önem Arz Eden Vakıa Niteliğinde Olması
2. Vakıanın Karşı Tarafça Reddedilerek Çekişmeli Hale Getirilmesi
C. Hukuk Kuralının Koşul Unsurunu Karşılamasına ve Çekişmeli Olmasına Rağmen Somutlaştırılması Gerekmeyen Vakıalar
1. Çifte Etkili Vakıalar
2. Herkesçe Bilinen Vakıalar
3. Kanuni Karineler
D. Somutlaştırma Ölçüsünün Tayin Edilmesinde Göz Önünde Tutulması Gereken Hususlar
1. Dava Açılırken Benimsenmiş Asgari Koşullar ve İnkar Etme Yükünün Kabul Edilip Edilmediği 
2. İddiada Bulunan Tarafın Bilgi Seviyesi
3. Uygulanabilecek Bir Tecrübe Kuralının Varlığı
§ 4. İSPAT KONUSUNUN BELİRTİLMESİ VE DELİLLER İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ
A. İlişkilendirme Yükü Yerine Getirilirken İspat Konusunun Bildirilmesi ve Deliller ile İrtibatlandırılması Gerekliliği
1. Delil Keşfi Usulü
2. Uyuşmazlığa İlişkin Vakıalar Hakkında Bilgi Edinme ve Delilleri Elde Etme Yasağı
3. İspat Konusunun ve Delillerin Belirtilmesinin Önemi 
B. İlişkilendirme Yükünün Kapsamının Genişletilmesi Sorunu
1. Delillerin Mahkemeye Verilmesi 
2. İlişkilendirme Yükünün Yerine Getirilmesinde Yaklaşık İspat Şartının Aranması
C. İspat Konusunun Bildirilmesinin Delil Türleri Bakımından Önemi
1. Yemin Delilinde
2. Belge Delilinde
3. Tanık Delilinde
4. Keşif ve Bilirkişi Delillerinde
D. Hangi Delile Dayanıldığı Belirtilerek Vakıa-Delil İlişkisi Kurulması ve Delillerin Hasredilmesi
1. Hangi Delile Dayanıldığının Bildirilmesi Zorunluluğu 
2. Vakıa-Delil İlişkisinin Kurulması ile Delillerin Hasredilmesi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 
KARŞI TARAFIN SOMUTLAŞTIRMAYA KATILMA ZORUNLULUĞU VE BUNA YÖNELİK ARAÇLAR 
§ 5. KARŞI TARAFIN SOMUTLAŞTIRMAYA KATILMASINA YÖNELİK UYGULAMA VE ÖĞRETİDE GELİŞTİRİLEN ARAÇLAR
A. Eda Davası Açılması veya Basamaklı Dava Açılması
1. Maddi Hukuka Göre Bilgi Verme Zorunluluğu 
2. Eda Davası ya da Basamaklı Dava Açılması
B. Tali Somutlaştırma Yükü Gereği Karşı Tarafın Davanın Esasına İlişkin Vakıalar Hakkında Açıklama Yapmasının Sağlanması
1. Tali Somutlaştırma Yükünün Devreye Girmesi İçin Aranan Şartlar ve Karşı Taraftan Savunmada Bulunmasının Beklenmesi
2. Türk Hukukunda Tali Somutlaştırma Yükünün Uygulanması
C. Taraflar İçin Genel Bir Aydınlatma Ödevinin Kabulü
1. Aydınlatma Ödevinin Şartları ve Karşı Taraf Aleyhine Doğurduğu Yükümlülükler
2. Aydınlatma Ödevine Yönelik Eleştiriler ve Bunlara Verilen Cevaplar 
3. Aydınlatma Ödevinin Türk Hukukunda Uygulanması
D. İspatın Engellenmesine Sebep Olan Taraf Aleyhine Bazı Sonuçların Doğacağının Kabul Edilmesi 
§ 6. KARŞI TARAFIN SOMUTLAŞTIRMAYA KATILMASINA YÖNELİK KANUNDA AÇIKÇA ÖNGÖRÜLEN ARAÇLAR
A. İsticvap ile Karşı Tarafın Açıklama Yapmasının Sağlanması
1. İsticvabın Hukuki Niteliği ve Taraflar Arasında Bilgi Dağılımındaki Dengesizliğin Yarattığı Durumun Yargılamaya Etkisi
2. Bilgi Dağılımındaki Dengesizliğin Giderilmesinde İsticvabın Elverişli Olup Olmadığı
3. Karşı Tarafın Somutlaştırmaya Katılması için İsticvaptan Nasıl İstifade Edilmesi Gerektiği
B. Belgelerin İbrazının Sağlanması ve Somutlaştırmaya Yönelik Hususların İbraz Sonrasında Açıklanması
1. Karşı Tarafın Elindeki Belgenin İbrazına Karar Verilmesinin Şartları
2. İbraz Sonrasında Somutlaştırmaya Yönelik Hususların Açıklanması
C. Keşif Konusu Şeyin Tevdi Edilmesi veya Keşif İcrasına Katlanılması 
1. Keşif İcrasına Katkıda Bulunma Yükünün Doğmasının Şartları
2. Keşif Konusunun İncelenmesi ve Somutlaştırmaya Yönelik Açıklamaların Yapılabilmesi 
D. Delil Tespiti Sonrası Elde Edilen Bilgiler Çerçevesinde Somut Vakıa İddialarına Dayanan Bir Dava Açılabilmesi
1. Delil Tespitine Karar Verilmesinin Şartları ve Delil Tespiti Aşamasında Değerlendirilebilecek Deliller
2. Karşı Tarafın Somutlaştırmaya Katılması

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 
SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜNÜN YERİNE GETİRİLMEMESİNİN SONUÇLARI 
§ 7. İDDİA YÜKÜ ALTINDAKİ TARAFIN SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜNÜ YERİNE GETİRMEMESİ
A. Dayanılan Vakıaların Somutlaştırılmaması
1. Aydınlatma Ödevi Çerçevesinde Somutlaştırma Gerekliliğine Dikkat Çekilmesi
2. Uyuşmazlığın Mevcut Duruma Göre Karara Bağlanması
3. Doğrudan Bilirkişi İncelemesine Karar Verilmesi
B. Vakıa-Delil İlişkisinin Kurulmamış Olması
1. İlişkilendirme Yükünün Yerine Getirilmesi Gerekliliğinin Hakim Tarafından Hatırlatılması
2. Uyuşmazlığın Mevcut Duruma Göre Karara Bağlanması
§ 8. KARŞI TARAFIN SOMUTLAŞTIRMAYA KATILMA ZORUNLULUĞUNA UYMAMASI
A. Aleyhine Katılma Zorunluluğu Doğan Tarafın Somutlaştırmaya Katılmasının Beklenebilir Olması
1. Somutlaştırmaya Yönelik Bilgi Verebilecek Konumda Olma
2. İmtina Etmeyi Haklı Kılan Bir Sebebin Mevcut Olmaması
B. Katılma Zorunluluğunun Yerine Getirilmesi Gerekliliğine Hakim Tarafından Dikkat Çekilmesi
C. Somutlaştırma Yükünün Yerine Getirilmesine Katkıda Bulunulmamasına Bağlanan Yaptırım
1. Maddi Hukuka Dayalı Bilgi Verme Yükümlülüğünün İhlalinde
2. Tali Somutlaştırma Yükünde Ayrıntılı İnkarda Bulunulmamasında
3. Aydınlatma Ödevinin Gereklerine Uyulmamasında
4. İspatın Engellenmesine Yönelik Bir Tutumda Bulunulmasında
5. Delil Olarak Dayanılan Belgenin İbraz Edilmemesinde veya Keşif Yapılmasına Katkıda Bulunulmamasında
§ 9. SOMUTLAŞTIRMA YÜKÜNÜN TAKDİRİNDE HATA EDİLMESİ HALİNDE MAHKEMECE VERİLECEK KARARIN HUKUKİ DENETİMİ
A. Olağan Kanun Yolları
1. İstinaf
2. Temyiz
B. Olağanüstü Kanun Yolu
C. Ulusal ve Uluslararası Boyutta Temel Yargısal Hak İhlaline Dayalı Denetim
1. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru
2. AİHM'e Bireysel Başvuru
SONUÇ

KAYNAKÇA
Ek I: Alman Medeni Usul Kanunu'nun İlgili Hükümleri
Ek II: İsviçre Medeni Usul Kanunu'nun İlgili Hükümleri
Ek III: Avusturya Medeni Usul Kanunu'nun İlgili Hükümleri
Ek IV: Fransız Medeni Usul Kanunu'nun İlgili Hükmü