Bir Amerikan Diplomatının İstanbul Anıları 1885 – 1887 - Samuel Sullivan Cox

 

Bir Amerikan diplomatı olan Samuel S. Cox, 1851’de ilk kez geldiği İstanbul’a, Kongre’deki Demokrat Parti temsilciliğinden istifa ederek, diplomatik temsilci sıfatıyla 1885’te tekrar gelir.

Yeni Dünya’nın temsilcisi Cox, kadim Osmanlı payitahtında iki yıl görev yaparak ülkesine ve siyasetçiliğe geri döndükten sonra, İstanbul’da geçirdiği bu kısacık dönemi geniş hacimli bir kitaba dönüştürür.

Üstelik eserini sadece diplomat olarak ilgilenmek zorunda kaldığı, misyonerlikle, Osmanlıların komşularıyla ilişkilerine dair gözlemlerle, geleceğin stratejik maddesi petrol üzerine tetkikleri ve tanıklıklarıyla ya da İstanbul’un diplomatik dünyasının perde arkası hikâyeleriyle örmez:

Türkler başta olmak üzere, imparatorluğu oluşturan bütün halklar –Çerkesler, Kürtler, Araplar, Ermeniler, Yahudiler, Rumlar, Bulgarlar, Ortodokslar, Katolikler ve hatta Latinler– hakkında gözlemleri ve bazen kulaktan dolma, bazen ciddi tetkiklere dayalı tespitleri de eserinde yer alır.

Dönemin İstanbul’u da, sosyal hayatına ve gündelik yaşama dair ayrıntılı gözlemlerle anıların adeta baş rolündedir: harem, köleler, nazırlar, esnaf, arabacılar, çarşı pazar, giyim kuşam ve tabii ki meşhur sokak köpekleri…

Batılı güçlerin var güçleriyle nüfuz etmeye çalıştığı Osmanlı ülkesine ve padişahına beslediği hayranlığı gizlemeyen Cox, bu yüzden uğradığı eleştirileri de açık yüreklilikle bu anılarına katar.

Modern çağın değişimlerinin olanca hızıyla sürdüğü bir dönemde, Yeni Dünya’nın Eski Dünya’ya bakışı, sıra dışı bir kalemden, dilimizde ilk kez yayımlanmaktadır.

Samuel Sullivan Cox (1824- 1889) Amerikalı bir Kongre üyesi ve diplomattı. Birleşik Devletler Temsilciler Meclisi’nde Ohio ve New York’u temsil etti, ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nda Birleşik Devletler’in “temsilcisi” olarak hizmet etti.

Ohio ve Brown Üniversitesi’ndeki eğitiminin ardından Columbus Ohio’da yayınlanan Devlet Adamı adlı gazetenin sahibi ve editörü oldu. 1855 yılında ABD Peru elçiliğinde katipti.

Cox, Demokrat adayı olarak 1856’da kongreye seçildi ve Mayıs 1885’te Birleşik Devletler’in yeni Osmanlı İmparatorluğu temsilcisi olma teklifini kabul ederek Kongre’deki görevinden istifa etti. İki yıl boyunca Temsilci olarak hizmet ettikten sonra seçimle tekrar Kongre üyeliğine seçildi ve 10 Eylül 1889 tarihinde ölümüne kadar görevde kaldı. Son görev döneminde Meclis Demokratlar Komitesi başkanıydı. Cox, Gurbette bir Ohio’lu (1852) gibi çok sayıda kitap yazdı.