15. Yüzyılda Sanat ve Deneyim Stilin Toplumsal Tarihine Giriş - Michael Baxandall

Michael Baxandall’ın ilk kez 1972’de yayımlanan ve sanat tarihi disiplininde çığır açan kitabı, 15. yüzyıl İtalyan resmi üzerine titiz bir inceleme olmasının yanı sıra, belli bir dönemde yaratılmış resimlerden yola çıkarak o dönemin toplumsal tarihini okumanın yollarını gösteriyor. İncelediği erken Rönesans eserleri üzerinden, dönemin stiliyle gündelik hayat arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarıyor. Örneğin, ölçüm bilgisiyle perspektif algısını, dans figürleriyle estetik figürasyonu kıyaslıyor.

Baxandall, sanatın üretilmesi kadar, alımlanmasını da toplumsal ve ekonomik hayata bağlıyor. Modern sanat tarihinin temel kategorisi olan “stil” gibi, “beğeni”nin de gündelik hayattan türediğini savunuyor. Gündelik hayattaki görsel beceri ve yeteneklerin işlevlerinden arındırılarak, sanat deneyiminde bir oyuna dönüştürülmesinden kaynaklandığını gösteriyor. Baxandall, “stil”in toplumsal hayattaki temellerini keşfederek, bu kavramı formalist tarihlerin aşkın metafiziğinden sökmeyi başarmıştır. Böylece toplumsal sanat tarihinin kurulmasında bir öncü olmuştur.

Bir 15. yüzyıl resmi, toplumsal ilişkilerin biriktiği bir çökeltidir. Bir yanda resmi yapan ya da en azından gözetimi altında yapılmasını sağlayan ressam, diğer yanda da ressamdan onu yapmasını isteyen, bunun için gerekli mali kaynağı sağlayan ve tamamlandıktan sonra bir biçimde kullanmayı düşünen bir başkası vardır. İki taraf da, ticari, dinî, algısal, yani geniş anlamıyla toplumsal kurumlara ve geleneklere bağlı çalışır.
Michael Baxandall